Levensbeschouwing Openbaar Onderwijs Enschede

Marijke van Spanje, Ineke Dammers-van der Weide, Petie Bout-Lugt,
leden van de stuurgroep levensbeschouwelijk onderwijs

Enkele jaren geleden organiseerde de Vereniging Openbaar Onderwijs Enschede een themabijeenkomst over Geestelijke Stromingen.
Geconstateerd werd toen dat er behoefte was aan een methode die meer zou bieden dan alleen de essentie van het leervak Geestelijke Stromingen; de nadruk zou moeten liggen op de bewustwording bij de leerlingen van de levens-beschouwelijke oriëntatie van zichzelf en van anderen, waarbij de identiteit van het openbaar onderwijs tot uitdrukking komt.

Eind 1999 werd een werkgroep ingesteld die bestond uit vertegenwoordigers van VOO Enschede, de Raad van Kerken en de Werkgroep Humanistisch Vormingsonderwijs.
Er kwam een kadernotitie die werd aangeboden aan de Wethouder van Onderwijs, het Directeurenberaad Openbaar Basisonderwijs en de Raad voor Levensbeschouwingen en Religies.
Alle betrokkenen reageerden positief.
Reden voor de wethouder een stuurgroep opdracht te geven een en ander uit te werken.

In de stuurgroep kwamen vertegenwoordigers van VOO, directeuren openbaar primair onderwijs en leden van de Raad voor Levensbeschouwingen en Religies; zij zijn al geruime tijd bezig een eigentijdse methode te vinden voor het aanbieden van het basisschoolvak levensbeschouwing.

De stuurgroep is werkzaam op twee terreinen:
  • levensbeschouwelijk onderwijs, te geven door de eigen leerkrachten in alle groepen, als apart vak dat raakvlakken vertoont met het verplichte vak geestelijke stromingen;
  • levensbeschouwelijk vormingsonderwijs, in eerste instantie aan te bieden aan de groepen 7 en 8 door externe, speciaal daartoe opgeleide leerkrachten, onder verantwoordelijkheid van een doelstichting van de Raad voor Levensbeschouwingen en Religies.
Deze Raad ontwikkelde daartoe een bijzonder leerplan, waarin zowel de essentie van het Humanistisch Vormingsonderwijs als van het Godsdienstonderwijs werden samengevoegd.
De voorzitter van de bestuurscommissie van Consent, Henk Grönloh, berichtte hierover enige tijd geleden al in deze Onderwijskrant.

Er werd door de Raad een subsidieaanvraag ingediend bij het Gemeentebestuur, dat - zo laat het zich aanzien - voornemens is een dermate gering bedrag als stimuleringsbijdrage toe te kennen dat uitvoering van dit plan voorlopig niet haalbaar zal zijn op de voorgestelde manier. Uiteraard bijzonder spijtig, temeer daar in andere gemeenten in de regio financiële ondersteuning voor levensbeschouwelijk vormingsonderwijs wel wordt toegekend. Het is nog niet bekend op welke wijze de stimuleringsbijdrage zal worden ingezet, maar deze zal zeker ten goede komen aan de doelstelling van de stuurgroep.

Wat het levensbeschouwelijk onderwijs betreft, zijn de ontwikkelingen bepaald wel gunstig te noemen.
De stuurgroep maakte kennis met de godsdienst/levensbeschouwelijke methode 'Heilig Hart', ontwikkeld door de projectgroep levensbeschouwing van de Hogeschool Edith Stein/Onderwijscentrum Twente te Hengelo.
Deze multimediale methode is met name gericht op scholen voor primair onderwijs met een katholieke signatuur.

De titel Heilig Hart vindt zijn oorsprong in de verhalen van 'Helligie', een sprookjesfiguur die bepaald niet alles voor zoete koek slikt, kritisch is en een eigen mening heeft over allerlei zaken, vooral als die met normen en waarden, ethische en praktische levensvragen te maken hebben.
Deze Helligie kan door middel van een handpop betrokken worden bij de lessen. Ook zijn er kasten met vertelplaten.

De methode wordt ondersteund door CD-Rom en videomateriaal. Aanbod en opzet zijn adaptief van aard en ook voor de verwerkingsopdrachten geldt dat er zoveel mogelijk tegemoet wordt gekomen aan verschillen tussen kinderen.
Bij een presentatie van deze methode waren zowel de leden van de stuurgroep als een aantal directeuren dermate enthousiast dat met de projectgroep 'Heilig Hart' werd gezocht naar wegen om de methode geschikt te maken voor het openbaar onderwijs.

Sinds een half jaar werken 10 openbare pilotscholen voor primair onderwijs aan dit project. Deze scholen hebben uit eigen middelen daarvoor een budget vrijgemaakt.
Begonnen werd met de pilot 'Waarden en normen', waarbij de scholen de 4 lesmappen kritisch bekeken. Er werd in alle groepen mee gewerkt, waarna de reacties per school werden verzameld. De resultaten worden nu uitgewerkt. Uiteraard zullen de op- en aanmerkingen worden gebruikt voor de bedoelde aanpassing.

Inmiddels is ook het project 'Lentefeest/Pasen' aangeboden aan de pilotscholen. De enquête hierover is in bewerking.
Duidelijk is al wel dat de pilotscholen het enthousiasme over deze methode delen met de stuurgroep. De kwaliteit van het gebodene en met name de flexibiliteit van de projecten wordt dermate gewaardeerd, dat het in de lijn van de verwachting ligt dat we doorgaan op de ingeslagen weg.
Er zullen meer projecten volgen. Naast de coördinator van de projectgroep Heilig Hart, Everard Stege, werken aan deze opzet ook docenten en studenten mee van de Hogeschool Edith Stein/Onderwijscentrum Twente.
De stuurgroep heeft de stellige indruk dat dit project tegemoet komt aan een behoefte van de scholen.

De identiteit van het openbaar onderwijs krijgt door deze aanvullende lessen een extra dimensie. Het doei is te anticiperen op het unieke identiteitskarakter van alle openbare scholen en in te spelen op innoverende ontwikkelingen binnen het onderwijs.

Uiteraard wordt de directie van Consent regelmatig op de hoogte gehouden van de activiteiten van de stuurgroep evenals de Inspectie van het Primair Onderwijs. Zodra het projectplan 'Hellig Hart Openbaar' gereed is, zal dit officieel aan hen worden voorgelegd.
Inmiddels heeft de Rijksinspectie aangegeven in het algemeen meer toezicht te gaan houden op deze aspecten van het onderwijs.